Friday 19 July 2013

पोटोबा साठी विठोबा !!

आधी पोटोबा मग विठोबा असे का म्हणतात याचा एकादशीलाच (पुनश्च ) प्रत्यय आला . . आजच्या काकड आरतीला आजीला घेऊन जायचेच असा निश्चय करून काल २ तास लवकरच झोपलो . तसा मी निश्चयाचा महामेरू आहे . निश्चय /संकल्प करण्यात माझा हात कोणीही धरू शकणार नाही . . दरवर्षी संकल्पासाठी मी नवीन वही घेतो . पहिल्या पानावर श्री गणेशा लिहून शिस्तबद्ध आयुष्याचा संकल्प सोडतो . . सात आठ दिवस आणि पाच सहा पाने वाया गेल्यावर दैवी योजनेचा भाग म्हणून  ये जीना भी क्या जीना है लल्लू  चा 'दृष्टांत ' होतो . नव्या वहीची पाने फाडून आणि माझे 'निश्चय ' कोणाच्या हाती लागू नयेत म्हणून 'खुफिया ' जागेत लपवून वही वेगळ्या विषयाला घालून सत्कारणी लावतो . असे  माझे  फारसे बेशिस्त नसलेले  पण अती शिस्तबद्ध आणि साचेबद्ध जीवनाची आवड नसलेले   आयुष्य ! या पूर्वानुभवावर मी  निर्णय काय प्रतिज्ञा केली की उद्या  सकाळी ४ ला उठायचे . ३ , ३.१५ , ३. ३० , ३,४५ , ३ ,५० माझ्या मोबाईल ची लिमिट संपल्यावर आईचा घेतला आणि ३. ५ ५ ,३ . ५७ , ४ . ० ० , ४ . ५ असे "अलार्म '' लाऊन झोपी गेलो . . पण पावसाने घात केला . . रात्रभर चीर पीर ,पीर पीर ,बद बद चालू होते . . हवेत कमालीचा गारवा आणि झोपेला पोषक वातावरण निर्माण केले होते . ३ ला उठलो 'पंखा ' बंद , ३ ;४५ आणखी एक पांघरूण . . . काय उठतोय ? थोडा और विश करो , , या सवयीने लोळण्याचे किती तास गेले विठोबाला माहित . . मध्यंतरी आमचे कुत्रे हात पाय चाटून गेले , पांघरुणात थोडा वेळ झोपून गेले , मेसेज आले पण 'झोप ' काही उडाली नाही . . . जे काम हे करू शकले नाहीत ते कढइने केले . . कढइ वर उलतने फिरताना जो आवाज स्वर्गीय वाटतो , पाचक रसांचा ओवरफ्लो करतो , कुतूहल जागवतो , कढइत काय असेल ? अशी कल्पनाशक्तीला मुक्त वाव देतो , आज चैन आहे अशी शाश्वती देतो त्या आवाजाने मी जागा झालो . . झोपेत चालणारे किंवा मद्याचा अंमल निम्मा सरलाय पण निम्मा शिल्लक आहे अशा अवस्थेतले लोक झुकांड्या खात 'बरोबर ' जागी पोहोचतात तसे मी स्वयंपाक घरात पोहोचलो . . आणि समोर शुभ्र खिचडी पाहून "आनंद पोटात माझ्या मावेना . . " दात न घासलेल्या अवस्थेत दोन चार घास खाल्ल्यावर जशी दारुड्याची कोरी कॉफी पिल्यावर नशा जाते तशी झोप जायला लागली . . माझा आचरट आणि अधाशीपणा शांतपणे पहात उभारलेल्या नऊवारी साडीतल्या आणि कपाळाला बुक्का लावलेल्या आजीकडे लक्ष गेले . . बुक्के से याद आया . . . आईच्या गावात . . अरे आज एकादशी . . ४ ची काकड आरती . . घड्याळाकडे बघतो तर आता वाजले की सात . . फ (पुढचा शब्द आजी समोर असल्याने खिचडी समवेत गिळला ) . . चोरून दुध पिणारे मांजर अचानक मालक समोर आल्यावर बावरते आणि कलटी मारायचा रस्ता शोधू लागते तशी माझी अवस्था झाली . . कलटी मारणार तेवढ्यात कानावर शब्द आले 'आधी पोटोबा मग विठोबा का पोटोबाची सोय व्हावी म्हणून सोयीचा विठोबा " . . विकेट पडली . . आपले असेच असते . .तो दिवस साजरा का करतात हे जाणून घेण्या पेक्षा तो दिवस जास्तीत जास्त भपकेबाजपणे कसा साजरा करता येईल याकडे लक्ष असते ,  धार्मिक कृत्यांपेक्षा  पेक्षा दिवसाच्या मेनू वर अधिक लक्ष असते . . शतकानु शतके साजरा होणारा हा दिवस आपल्याला काय संदेश देतो याहून शुभेच्छाचे मेसेज पाठवायची गडबडच जास्ती असते . . सकाळी काकड आरतीला जाण्या पेक्षा खमंग काकडी खाण्यात जास्ती रस असतो . . निदान कळसाचे तरी दर्शन घेण्यापेक्षा कळसाला भिडलेल्या रताळ्याच्या भावाची घासाघीस करण्यात जास्त मोठेपणा असतो . . विठ्ठलाचा अभिषेक आणि वारकऱ्यांची श्रद्धा यासमोर नतमस्तक होण्यापेक्षा चंद्रभागेच्या वाळवंटातील गर्दीकडे बोट दाखवून हे गेल्यावर तेथील जैवविविधतेचे काय होईल ? यावर चर्चा करण्यात मोठेपणा असतो . . ना आपण एकादशी मानतो ना प्रमाणापेक्षा जास्ती त्यास महत्व देतो . . म्हाताऱ्या लोकांसाठी तो श्रद्धेचा विषय असतो अन इतरांसाठी सुट्टीचा . . . त्यामुळेच पोटोबा साठी विठोबा असा बदल ऐकायला ,वाचायला आणि पाहायला मिळतो . . .

Monday 15 July 2013

" जिंदा " मिल्खा !!

दिलो मै अपनी बेताबिया लेके चल रहे हो

 तो जिंदा हो तुम !
नजर मै ख्वाबोकी बिजलीया लेके चल रहे हो 
तो जिंदा हो तुम !
जो अपनी आखोमे हैरानिया लेके चल रहे हो 
तो जिंदा हो तुम ! 
दिलोमे तुम अपनी बेताबिया लेके चल रहे हो 
तो जिंदा हो तुम ! 

रोम ऑलिम्पिक मधील अपयशापासून ते पाकिस्तान मधील यशापर्यंतचा मिल्खा सिंग यांचा 'जिंदा ' प्रवास म्हणजे भाग मिल्खा भाग . . ! फाळणीचा राग ,दुक्ख , अगतिकता याचे घाव सोबत घेऊन पाळणाऱ्या सामान्य व्यक्तीचा असामान्य प्रवास म्हणजे भाग मिल्खा भाग . . .  १०० वर्षे पूर्ण केलेल्या भारतीय सिनेसृष्टीत 'व्यक्तिप्रधान ' चित्रपट क्वचितच होतात . त्यातल्यात्यात 'क्रीडा ' क्षेत्रातील आणि त्यातूनही ' athletics '  मधील व्यक्तीवर चित्रपट काढणे म्हणजे 'दुर्मिळ ' घटना . हे धाडस केल्याबद्दल राकेश ओमप्रकाश मेहरा याचे विशेष कौतुक करायला हवे . व्यक्तिप्रधान चित्रपट करताना ती 'डॉक्युमेंटरी ' होण्याचा संभव असतो . चित्रपट बघायला आलेल्या व्यक्तीला बहुतांशी ती रटाळ वाटते आणि चित्रपट  गल्ला पेटीवर आपटतो . 
चांगली कथा हाती असताना नेमके आणि वेचक काय दाखवायचे याची दृष्टी  वास्तववादी चित्रपटांचे  दिग्दर्शक मेहरा यांना असल्याने मिल्खा मनास  भावतो . . . 

Sunday 14 July 2013

लॉर्डसचा ' दादा '

लॉर्डस ! इतिहास , परंपरा ,शिष्टाचार , विक्रम आणि सौंदर्य यांचा मिलाफ . . जुलै १८१८ पासून प्रत्येक ध्येयवेड्या क्रिकेट खेळाडूचा स्वप्नात दिसणारे मैदान . . या मैदानावर शतक ठोकून साहेबांनी टाळ्यांच्या गजरात दिलेली मानवंदना स्वीकारत वास्तुशास्त्राचा उत्तम नमुना असलेल्या पेव्हेलिअन मध्ये ताठ मानेने जाव किंवा ५ विकेट मिळवत लाल चेंडू लॉर्डस च्या हिरवळीला , सभ्य वेशात आणि आवेशात बसलेल्या प्रेक्षकांना दाखवावा हे प्रत्येक गोलंदाजाचे स्वप्न . . home of cricket . . . mecca of cricket . . क्रिकेट चे माहेरघर कोणत्याही भाषेतले नाव दिले तरी त्याच्या सन्मानात भरच पडते . . . पण प्रत्येक अलौकिक गोष्ट शापित असते ! जागतिक क्रिकेट मध्ये धावांचे रतीब घालणारे आणि शतकाचे ढीग  लावणारे सुनील -सचिन यांचे एकही शतक लॉर्डस वर नसावे हे प्रत्येक भारतीयाच्या मनातील शल्य !  २५ जून १९८३ रोजी कपिल देव याने विश्वचषक उंचावला तो क्षण आजही प्रत्येक भारतीयाच्या मनात कोरला आहे .. आताच्या पिढीला तो क्षण यु ट्यूब वर बघून समाधान मानावे लागते . . पण . . याच लॉर्डस च्या ऐतिहासिक बाल्कनीत शर्ट काढून झळकावणारा 'दादा ' आमच्या मनावर अजूनही राज्य करत आहे . . १९९६ मध्ये पदार्पणाच्या सामन्यात शतक झळकावून याच लॉर्डस वर सुरु केलेल्या 'दादागिरीला ' १३ जुलै २००२ रोजी नवा मुलामा चढला . . . आक्रमकतेचा !! 

Saturday 13 July 2013

शेरखान . .

 प्राण समजायला जाण असावी लागते . दृष्टी सोबत दृष्टीकोनही असावा लागतो . तो असेल तरच 'प्राण ' गेल्याचे दुक्ख होईल . 



"इस इलाकेमे नये आये हो साहब ? वरना शेर खान को कौन नही जानता ??" मधून भांग पाडलेले लाल केस , पठाणी पेहराव आणि बोली , डोळ्यात एक विशिष्ट जरब , आवाजात खर्ज आणि अभिनयात कमालीची सहजता असलेल्या अभिनेत्याने अमिताभच्या कारकिर्दीला लागलेला अयशस्वी "जंजीर ' तोडून त्यात यशाचे 'प्राण '' फुंकले . प्राण किशन सिकंद ! देखणा खलनायक . . . आपल्या घरात कारकिर्दीत केलेल्या १०० वेगवेगळ्या वेशभूषांचे पेंटिंग ठेवणारा कलाकार . . कधी हातात पाईप आणि पिस्तुल धरून दहशत माजवणारा ,'टोकियो मै रेहते हो पर टोकनेकी आदत नही गयी "असे  अचूक टायमिंग ने विनोद मारणारा  ,कधी पैशाचा गर्व असलेला बाप तर कधी चाचा . . भूमिका अनेक असल्या आणि भूमिकांची गरज वेगळी असली तरी आपल्या भेदक नजरेने आणि भन्नाट डायलॉग ने प्राण यांनी त्या भूमिका अजरामर केल्या .  "शेर खान आजका काम कलपर नही छोडता " , ' जी चाहता है तुझे गंदे नाली के किडे की तरह मसल दु ,मगर मै अपने हाथ गंदे करना नही चाहता " , ''मुसलमान के यहा परवरीश , हिन्दुओन्से दोस्ती और अंग्रेजोंके शौक रहे है मेरे  " , "राशन पर भाषण  बहुत है पर भाषन पर कोई राशन नही ,सिर्फ ये जब भी बोलता हु ,ज्यादा ही बोलता हु समझे ? " अशा एका पेक्षा एक संवादाने चित्रपटसृष्टीत अजरामर झालेल्या प्राण यांनी १२ जुलै ला अखेरचे 'पेक अप ' केले . . .